Бир вақтнинг ўзида республиканинг географик жойлашуви ва атрофдаги ҳудудларнинг арид ва субарид иқлим шароитлари, қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг сунъий суғоришга асосланганлиги, ҳамда мелиорация тадбирларини мунтазам равишда амалга ошириш зарурати, замонавий илмий билимлар ва технологик усулларни эгаллаган малакали мутахассисларни тайёрлашни талаб қилади. Бу эса суғориладиган тупроқларнинг маҳсулдорлигини сақлаш ва тиклашда сув ресурсларидан тежаб фойдаланишни таъминлаш учун зарур.

Ж.А.Қосимов – мустақил изланувчи, Д.Қаландарова–магистрант, “Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизатисялаш муҳандислари институти” Миллий тадқиқот университети Аннотация Мақолада график дарстурлар орқали таълим тизимида, хусусан, техника олий таълим муассаларида муҳандислик фанларида график дастурлар роли, улар орқали бугунги кун талаби бўлган Build Art технологийлар билан боғлиқ масалалар ўз ечимини осон ва қулай эришилганлигини кўришимиз мумкун. Предметларнинг фазовий хоссаларини ва вазифаларини таҳлил қилиш кўникма, малакалари талабаларни график тайёргарлигининг муҳим таркибий қисмидир. График таълим соҳасида талабаларнинг фазовий тасаввурини ривожлантириш, фазовий образларни ҳаёлан таҳлил қилиш, талабаларнинг ақлий ва билиш фаолиятини фаоллаштириш, фазовий тафаккурини, тасавурини ривожлантириш, фазовий ҳодисаларни, шаклларни ҳаёлан кузатиш, қабул қилиш ҳамда барча гарфик билим ва малакаларни ўзлаштириш, хотирада сақлаб қолиш каби ижодий фазилатларни таркиб топдиришга салмоқли улуш қўшиб келмоқда. Калит сўзлар: БИМ (Building Information Modeling), график дастурлар, таълим, таҳлил ва натижалар, гидротехник иншоотлар, 3D модель, муҳадислик компьютер графикаси.

Н.Б.Пирматов – т.ф.д., профессор, И.Каримов номидаги Тошкент давлат техника университети, А.Т.Паноев – PhD, доцент “Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институ- ти” миллий тадқиқот университети Бухоро табиий ресурсларни бошқариш институти Аннотация Мақолада ем майдалаш қурилмаларининг асинхрон электр моторининг тезлигини частотали усулда бошқариб энер- гия тежамкорлигига эришиши келтирилган. Частота ўзгартгичлар ёрдамида бевосита, электр мотор частотасини ўзгар- тириб айланишлар сонини назорат қилиш мумкин. Бу усулнинг қулайликларидан бири шундаки, ток ва айланувчи мо- мент ўртасида мустаҳкам боғлиқлик бўлгани боис, частота ўзгартгич моторни ишга тушириш вақтида ишга тушириш токини пасайтириш имконини беради. Моторни ишга тушириш вақтида мотор силлиқ ишга тушади ва ишга тушириш вақтида электр энергияси тежалади. Электр юритма – универсал ем майдалаш қурилмасини кучайтириш коэффициенти- ни Ку=100 да Гурвиц критерияси ёрдамида математик моделлаштириш орқали ҳисоблаб таҳлил қилинди. Бунда электр юритма – универсал ем майдалаш қурилмаси тизимида кучайтириш коэффициенти - 3,95 < Ку< 895 оралиқда барқарор режимда ишлаши таъминланади. Универсал ем майдалаш қурилмасининг асинхрон мотори статик ва динамик режим- ларда оптимал бошқарилишига эришилади. Частотавий бошқариш орқали электр энергия истеъмоли 20 фоизгача ҳамда бир йилда 25920 кВт*с электр энергиясини тежалишига эришилади. Таянч сўзлар: энергия тежамкорлик, электр юритма, частота ўзгарткич, мақбул бошқарув, ишчи механизмлар, энер- гия самарадорлик, фойдали иш коэффициенти.

Н.М.Маркаев – PhD, катта ўқитувчи, “Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизацияаш муҳандислари институти” МТУ Аннотация Мақолада узум новда қаламчасига электр ишлов беришда энергияни қаламчага киритишнинг энергетик хусусиятлари икки муҳит (сув ва қаламча) ли тизимни ҳолатини ҳисобга олган ҳолда ўрганилган. Бунда узум қаламчалари томонидан ютиладиган энергия узум қаламчасининг электр ўтказувчанлиги (γ1), узум қаламчаларининг ҳажмий концентрацияси (Х1), электр ўтказувчи суюқликнинг ўтказувчанлиги (γ2) ва электр ўтказувчи суюқликнинг ҳажмий концентрацияси (Х2)га боғлиқ эканлиги аниқланган ҳамда илмий асосланган. Натижада икки муҳитли тизим, яъни узум новда қаламчаларининг ҳажмий концентрацияси (Х1) ва электр ўтказувчи суюқликнинг ҳажмий концентрацияси (Х2) орасидаги муносабат (Х1+Х2=1) бирга тенглиги, қаламчалар диаметри 1,2–1,5 cм оралиғида, кўндаланг кесим юзаси (S) қиймати 113,04–176,625 мм2 оралиғида ўзгариши, қаламчанинг солиштирма электр қаршилиги электр авжлантириш даврида 106,73–164,85 Ом-м оралиқда ўзгариши ҳамда ишчи камера ичига жойлаштириладиган электродлар орасидаги масофа (l), ишлов бериш кучланиши (U), электр токининг таъсир вақти (τ) ни ҳисобга олиш керак эканлиги аниқланди. Таянч сўзлар: электродлар, узум новда қаламчаси, электр авжлантириш, электромагнит майдони, ўтказувчанлик, солиштирма электр қаршилиги, ҳажмий концентрацияси.

Б.М.Худаяров – т.ф.д., профессор, У.Т.Қузиев – PhD, доцент, “Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти” Миллий тадқиқот университети, У.И.Абдумаликов – таянч докторант, Андижон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти Аннотация Мақолада пушта ҳосил қиладиган машина базасида ярим чириган гўнгни янгидан шакллантирилаётган пушта тагига солишни амалга оширадиган қурилма конструкцияси, технологик иш жараёни тўғрисида маълумот берилиб, ишчи қисмнинг параметрларини асослаш бўйича тадқиқотларнинг натижалари келтирилган. Гўнгни бункердан белгиланган меъёрда тушириб берадиган парракли шнекнинг, жумладан, парракнинг шакли ва ўлчамлари, парракни шнек валига ўрнатиш бурчаги, паррак қадами ва парракдан чиқаётган гўнг бўлагининг тезликлари аниқланган. Тадқиқот натижаларига кўра, паррак шакли доира сектори кўринишида бўлиб, унинг радиуси 0,15 м, юзаси 0,00595 м2, паррак валга 45ο бурчакда ўрнатилган, паррак қадами ва қамров кенглиги ўзаро тенг бўлиб, у 87 мм. га тенг бўлиши аниқланган. Ушбу параметрларда парракли шнекка қўйилган талаблар бажарилади. Таянч сўзлар: гўнг, бункер, парракли шнек, тўсгич, туйнук, йўналтирувчи новлар.